ĐÌNH CHỢ XÂM – NGHI LỘC
Đình Chợ Xâm thuộc làng Kim Khê Trung, xã Kim Khê, tổng Kim Nguyên, nay là xã Nghi Hoa, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Di tích nằm về phía Tây Bắc của huyện Nghi Lộc, cách thành phố Vinh 15 km.
Đình được xây dựng năm 1841, trên một gò đất cao, bằng phẳng ở phía Đông của làng Kim Khê Trung. Khu vực di tích trước đây gồm có: phía Nam là giếng Chùa, một nhà chùa để thờ Phật ở phía Tây, cạnh chùa là nhà thờ Khổng Tử và Mạnh Tử, một thiên đài thờ thần Nông dựng giữa trời.
Đình có hai nhà Thưọng điện và Hạ điện. Trải qua nhiều biến thiên của lịch sử, hiện chỉ còn nhà Thượng điện. Thượng điện gồm một gian hai hồi, cấu trúc đơn giản - kiểu tứ trụ, có 4 cột gỗ lim cao 2,78m, đường kính 0,70m, mái đình lợp ngói âm dương, trên đỉnh đắp nổi hình lưỡng long triều nguyệt, trước cổng có tắc môn. Xung quanh đình xây tường bao. Cứ cách mỗi khoảng lại đắp phù điêu voi, ngựa và hộ pháp. Giữa sân đình có một cây đa cổ thụ, vừa tôn thêm sự uy nghi, cổ kính cho ngôi đình, cũng vừa là yếu tố không thể thiếu trong motip của một ngôi đình làng xưa: “Cây đa - giếng nước – sân đình”.
Đình Chợ Xâm gắn liền với nhiều sự kiện quan trọng trong lịch sử đấu tranh anh dũng của Nhân dân Nghi Hoa, nhất là thời kỳ Xô Viết Nghệ Tĩnh 1930- 1931, mà cây đa đình chính là chứng tích cho tội ác của thực dân Pháp đối với người dân nơi đây.
Hàng năm tại đình tổ chức các lễ hội: lễ Thượng nguyên vào ngày 7 tháng Giêng, lễ Trung nguyên ngày Rằm tháng Bảy, Hạ nguyên vào Rằm tháng Chạp, cùng với nhiều trò chơi truyền thống như đánh cờ, vật, chơi cù, diễn tuồng, hát bội... tạo nên không khí sôi nổi, náo nhiệt. Tiếc là do nhiều nguyên nhân, hiện nay, các kì lễ này đang tạm thời bị gián đoạn.
Đình Chợ Xâm được Bộ Văn hoá Thông tin công nhận là di tích lịch sử cấp Quốc gia tại Quyết định số 95- 1998- QĐ/ BVHTT ngày 24/01/1998./.
