NHÀ THỜ HỌ HỒ - QUỲNH LƯU
Nhà thờ họ Hồ Đại tộc, tọa lạc tại thôn 4, xã Quỳnh Đôi, Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An được công nhận di tích Lịch sử - Văn hóa cấp quốc gia ngày 22/01/1992. Nhà thờ có tổng diện tích khuôn viên: 6.200 m2, nơi tôn thờ và tưởng niệm cụ Hồ Kha và các bậc hậu duệ trong dòng họ đã có công giúp nước, an dân trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc.
Cụ Hồ Kha sinh vào khoảng đầu thế kỷ 14, là cháu đời thứ 13 của Trạng nguyên Hồ Hưng Dật, người được giao cai quản vùng đất Châu Diễn xưa. Cụ ban đầu lập nghiệp tại thôn Quỳ Trạch (nay là xã Thọ Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An ), sau đó, dời sang trang Tiên Sinh, xã Nghĩa Liệt, tổng đường Khê (thuộc địa phận 3 xã Nghĩa Thuận, Nghĩa Mỹ, Nghĩa trung, huyện Nghĩa Đàn - nay là thị xã Thái Hòa).
Vào năm 1314 (Giáp Dần, năm đầu đời Trần Minh Tông, niên hiệu Đại Khánh), Hồ Kha lại từ Tiên Sinh qua Bào Đột, đến xem xét vùng đất sa bồi ở Đông Bắc xã Hoàn Hậu. Từ đường Thiên Lý vượt qua Đồi Thần, Cụ thấy phong thủy, hữu tình và cho rằng đất này con cháu đời sau sẽ khai thác những cảnh vật thiên tạo ấy như là điểm trợ lực về tinh thần để gây sự phấn chấn trong học tập, trong sự nghiệp. Sau một thời gian khai phá, Hồ Kha đã giao khu đất này lại cho con trai là Hồ Hồng kế tục sự nghiệp khai hoang lập ấp. Sau khi mất, Hồ Kha được phong làm phúc thần của làng Quỳnh.
Quả như Hồ Kha tiên lượng, con cháu ở mảnh đất Cụ khai cơ ngày càng phát triển, lập nên nhiều chi, nhánh khác nhau. Không những thế, hậu duệ của Cụ có nhiều người thành đạt, giữ vị trí quan trọng trong các cơ quan nhà nước, góp phần xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp.
