ĐỀN XUÂN HOÀ – THỊ XÃ HOÀNG MAI
Đền Xuân Hòa thuộc phường Quỳnh Xuân, thị xã Hoàng Mai, tỉnh Nghệ An.
Nguyên xưa, đền Xuân Hòa được lập để thờ Lưu Kiệm. Thần tích của đền và truyền thuyết dân gian tại địa phương cho hay: “Lưu Kiệm, tự là Danh Tiến tiên sinh. Ông quê ở Quỳnh Lưu, là người có sức khỏe, học giỏi, đỗ hương cống đời Lê. Ông được cử đi sứ Ai Lao (Lào) và từng lập mưu giết hổ. Một lần đi qua núi Xước (ở Quỳnh Lập) gặp hổ, ông giết được hổ nhưng do hổ quá lớn nên làm ông bị thương. Ông chạy về đến cầu La Man (phường Quỳnh Thiện) thì chết. Dân làng nhớ ơn người đã từng giết hổ để bảo vệ sản xuất, giữ yên cuộc sống cho dân làng, họ đã lập đền thờ ông”.
Về sau, Nhân dân đã rước bài vị 12 ông tổ “Triệu cơ” (những người có công khai hoang vỡ đất lập ra làng Xuân Hòa) vào phối thờ tại đền. Hàng năm cứ vào dịp đầu xuân (lễ khai hạ) và Lễ kỳ phúc 11/3 (AL) dân làng Xuân Hòa tổ chức rước bài vị của các vị tổ từ đền ra đến Rú Chào (nơi phát tích của các vị) rồi từ đó rước quanh làng trở về đền.
Đền Xuân Hòa là công trình văn hóa tâm linh nhằm tưởng niệm, tri ân công lao của các vị anh hùng đã giúp dân giữ nước, khai hoang, lập làng, tạo nên những xóm làng đông vui, đồng ruộng trù phú. Ngôi đền đã được nhà nước cấp xếp hạng là di tích cấp Quốc gia. Hiện nay, đền đang được chính quyền địa phương và Nhân dân, con cháu các dòng họ gìn giữ và phát huy tốt.
