MỘ VÀ ĐỀN THỜ ĐOÀN NHƯ HÀI – DIỄN CHÂU

Đền thờ Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài có địa chỉ tại xã Diễn An, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An.

Đoàn Nhữ Hài sinh năm Canh Thìn (1280) ở làng Hội Xuyên, huyện Trường Tân (nay là huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương), là con trai của Đoàn Phúc Trung - người từng làm tướng dưới quyền chỉ huy của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, đã trực tiếp tham gia trận đánh quyết chiến như: Vân Đồn 1281, Bạch Đằng 1288... Năm Kỷ Hợi (1299) Đoàn Nhữ Hài được vua phong chức Ngự sử Trung tán (chức quan đứng hàng thứ hai ở Đài Ngự sử, có nhiệm vụ can gián, đàn hặc nhà vua), lúc này, ông vừa tròn 20 tuổi. 

Đoàn Nhữ Hài mất khi đang tham gia trận đánh với quân Ai Lao xâm lược tại đất Nam Nhung (nay là xã Bồng Khê, huyện Con Cuông). Tiếc thương vị anh hùng trung nghĩa, tài ba, nhà Trần đã củng cố lại lực lượng tiến công, đánh bại quận giặc, thu phục đất đai, chiêu dụ được nhân dân Làng Củng - huyện Tương Dương (xã Bồng Khê - huyện con Cuông ngày nay) làm lễ tế linh hồn Đoàn Nhữ Hài và lập đền thờ ông tại làng ven sông để quanh năm hương khói.

Đến thời Hậu Lê (năm Cảnh Hưng thứ 2 - 1739) hậu duệ của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài là Đoàn Viết Yến, lúc này làm Tri huyện Quỳnh Lưu thấy đền thờ của Ngài nằm ở vùng đất xa xôi, khó khăn cho việc hương khói nên đã xin phép nhà vua cho chuyển đền thờ và lập mộ chiêu hồn Ngài trong khuôn viên đền thờ tại làng Nguyệt Tiên - xã Diễn An - huyện Diễn Châu.

Đền thờ Đoàn Nhữ Hài được xây dựng trên một khu đất rộng khoảng 2300m2, ngoảnh mặt về phía chính Tây. Xung quanh đền là vườn phi lao quanh năm xanh tốt, tạo bóng mát cho di tích. Lúc đầu quy mô đền thờ còn đơn sơ. Đến thời nhà Nguyễn, đặc biệt là đời Tự Đức, đền thờ được Nhân dân và dòng họ trùng tu, xây dựng với quy mô lớn, gồm các công trình: Cổng tam quan, sân vườn, hạ điện, trung điện, thượng điện, hữu - tả vu và 1 nhà soạn lễ...

Hàng năm, cứ đến ngày 12/3 âm lịch, Nhân dân và con cháu dòng họ Đoàn lại quây quần về đền thờ để tổ chức tế lễ, tưởng niệm danh tướng Đoàn Nhữ Hài. Hiện nay, đền thờ đã và đang thu hút đông đảo nhân dân và khách thập phương đến tham quan, chiêm bái, đồng thời là nơi giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ hôm nay và mai sau.