ĐỀN CẢ - YÊN THÀNH

Đền Cả hiện nay thuộc xóm Trung Thuận xã Nhân Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An, được Nhân dân xây dựng vào cuối thời Lê để thời những vị thần có công khai khẩn đất đai, chiêu dân lập làng, phù trợ cho dân khang, vật thịnh như Cao Sơn - Cao Các, Tứ vị Thánh nương, Hoàng Tá Thốn, Tướng công pháp độ Trần Quốc Duy và nhiều vị Thành hoàng khác.

Toàn bộ khuôn viên đền Cả có diện tích là 4500m², được bao bọc bởi hàng rào là cây xanh, gồm các công trình: Nghi môn, Bái đường, Hậu cung và các công trình phụ trợ.

Nghi môn được tạo nên bởi 4 cột nanh xây theo kiểu bệ vuông thót đáy, trên đỉnh đắp 4 con chim phượng chụm lưng lại, tạo dáng giống như một đóa hoa đang hé nở, đầu chim quay về tứ phía (cột nanh trong) và hai con nghê đứng ở tư thế chầu về phía trong (cột nanh ngoài) . Nối liền hai cột nanh ở giữa với hai cột nanh ngoài là hai mảng tường trang trí tàu ngựa, tàu voi. Mặt trước của các cột nanh còn được nhấn bởi đôi câu đối bằng chữ Hán.

Bái đường có diện tích là 47,5m², dài 8,5m, rộng 5m, được xây bằng vật liệu gỗ, gạch, ngói và vữa tam hợp, mái được lợp bằng ngói âm dương, ở giữa bờ nóc đắp nổi hình lưỡng long chầu nguyệt, hai góc bờ nóc và 4 góc mái được trang trí giống nhau, đều là những hình vân mây cách điệu. Kết cấu kiến trúc Bái đường kiểu tứ trụ, khung nhà được làm bằng gỗ lim, hệ thống cột gồm 8 cột nối kết với các vì kèo, xà, hạ, bằng các mộng, sàm chắc chắn.

Hậu cung cũng là tòa nhà nguyên gốc của di tích, nằm phía sau Bái đường, có diện tích là 39m², dài 7,8m, rộng 5m.   

Đền Cả không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh, tín ngưỡng của Nhân dân địa phương mà còn là nơi đón du khách trong và ngoài huyện về tham quan, thăm viếng. Trước đây, lễ hội Đền Cả được tổ chức vào ngày 15 tháng Giêng gọi là lễ tế khai xuân và ngày 15 tháng 6 gọi là lễ Kỳ phúc. Đây được xem như hai kì lễ trọng của đền để tưởng nhớ công ơn của các vị Thành hoàng làng và ôn lại những nét đẹp về truyền thống văn hóa - tín ngưỡng của một vùng quê mang đậm bản sắc văn hóa xứ Nghệ.

Năm 2006, đền đã được công nhận là Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp Quốc gia. Với giá trị văn hóa, lịch sử và cảnh quan, đền thờ xứng đáng là điểm dừng chân của du khách khi đến du lịch huyện Yên Thành nói chung, xã Nhân Thành nói riêng.